بررسی اثر بخشی آموزش خودکارآمدی بر هویت شغلی مغشوش دانشجویان دختر مقطع کاردانی آموزشکده فنی و حرفه ای مهدیه شهرستان خوی

الف . موضوع وطرح مسئله ( اهمیت موضوع و هدف ) : هدف پژوهش: تعیین اثر بخشی آموزش خودکارآمدی بر هویت شغلی مغشوش هدف کلی این پژوهش را تشکیل می دهد. اهمیت و ضرورت این پژوهش این است که به فرآیند انتخاب و گزینش شغل توجه شود و با توجه به اهمیت هویت و نقش مثبت آن در زندگی فردی، اجتماعی و شغلی فرد، پرداختن به فرآیند هویت و شیوه تشکیل آن ضروری به نظر می رسد، همچنین این پژوهش در پی آن است تا دریابد که آیا می توان با ارائه جلسات آموزش خودکارآمدی جهت حصول شناخت واقعی تواناییهای خود، افراد را برای ورود به مشاغل مورد علاقه و متناسب با ویژگیهای فردی آنان، رهنمون شد و از سردرگمی رهایی بخشید؟ جستجوی شغل و کار یکی از مهارتهای اساسی و مهم زندگی در قرن بیست و یکم است، زیرا شرایط عدم تعیین در دنیای متحول امروزی انتخاب و تصمیم گیری شغلی را آنچنان پیچیده کرده، که یک فرد با یادگیری های معمولی و روزمره و اخذ مدرک تحصیلی قادر به دستیابی به شغل مناسب نیست(یوسفی وهمکاران، 1389). تازه واردین به بازار کار تجربه کافی برای درک روابط پیچیده جهان کار را نداشته و در صورت فقدان کمک های مناسب، از عهده اشتغال بر نمی آیند (اردهه و ابراهیمیان، 1383). طرح مسأله: بسیاری از افراد جامعه، بویژه دانشجویان و فارغ التحصیلان رشته های مختلف با توجه به وضعیت کنونی بازار کار و افزایش روزافزون نرخ بیکاری در کشور و به خاطر عدم شناخت صحیح خویشتن، عدم کسب هویت شغلی موفق و نداشتن مهارتهایی خاص در رشته های تخصصی خود، از انگیزه کافی برای جستجوی کار بهره مند نبوده و از ورود به بازار کار محروم گشته اند و یا در صورت ورود به آن با دلسردی و نارضایتی مواجه می گردند. و با توجه به اینکه محققان متعددی با ارائه شواهد معتبر نشان داده اند که باور هر فردی از کارآمدی اش می تواند علائق شغلی، تصمیمات شغلی و زمینه موفقیت شغلی او را تحت تأثیر قرار دهد و همزمان نیز بوسیله آن متأثر شود و همچنین با توجه به اهمیت هویت شغلی و نقشی که خودکارآمدی روی انتخاب شغل، تلاش صرف شده برای موفقیت در آن شغل، استقامت و پایداری در انجام آن و دستاوردهای مربوط به آن شغل دارد. ب. مبانی نظری شامل مرور مختصری از منابع ، چارچوب نظری وپرسشها و فرضیه ها : سئوال پژوهش: آیا آموزش خودکارآمدی بر هویت شغلی مغشوش دانشجویان دختر تأثیر دارد؟ فرضیه پژوهش: آموزش خودکارآمدی بر هویت شغلی مغشوش دانشجویان دختر تأثیر دارد. منابع ، چارچوب نظری: افراد بر اساس باورهای خودکارآمدی خود، درباره گزینه های شغلی عمل می کنند. خودکارآمدی می تواند از طریق علاقه بر پیشگیری حرفه ای اثر بگذارد. از سوی دیگر، خودکارآمدی فرصتی را به منظور دستیابی به احساس کنترل به رشد شغلی خود و نیز افزایش انتظارات خودکارآمدی مرتبط با شغل برای افراد فراهم می آورد (بندورا،1997). خودکارآمدی شغلی به عنوان یک « بر چسب عمومی از قضاوت های کارآمدی شخص در رابطه با دامنه وسیعی از رفتارهای درگیر در انتخاب شغل و سازگاری» توصیف شده است (شولتز و شولتز ، 1998؛ نقل از سید محمدی، 1385). هویت شغلی بخش مهمی از مجموعه هویت بیشتر افراد اعم از پیر و جوان را تشکیل می دهد. داشتن شغلی که ارزش اجتماعی داشته باشد و فرد به خوبی از عهده آن بر آید در داشتن احساس ایمنی و هویت با ثبات به او کمک می کند. بر عکس اگر جامعه به افرادش بگوید که به آنها نیازی ندارد و اشتغال امکان پذیر نیست، در آنان احساس تردید و سرخوردگی ایجاد می شود. احتمال دارد که این افراد دچار سردرگمی در هویت شوند و حتی در بعضی از موارد به بزهکاری روی آورند، ترک تحصیل کنند و هویت منفی پیدا کنند (شفیع آبادی، 1384). شکل گیری هویت شغلی، تکلیف مهمی در رشد شغلی و تحقق هویت من می باشد (رسکین ، 1994؛ سویکاس ، 1985، شارف ، 2002، نقل از خاص محمدی، 1385). برخوردار بودن از یک هویت شغلی زودرس اغلب به بی تصمیمی شغلی منجر میگردد (هالند ، 1980؛ نقل از یانچاک و دیگران،2005 ). افرادی که احساس پراکندگی هویت دارند بیشتر احتمال دارد که در آینده، انتخاب های شغلی ناسازگار، تغییرات مکرر شغلی و شغلهای ناموفق گوناگونی را تجربه کنند (هالند،1977 ). پ . روش تحقیق شامل تعریف مفاهیم ، روش تحقیق ، جامعه مورد تحقیق ، نمونه گیری و روشهای نمونه گیری ، ابزاراندازه گیری ، نحوه اجرای آن ، شیوه گردآوری و تجزیه وتحلیل داده ها : روش پژوهش:این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش یک تحقیق نیمه آزمایشی است(چون گزینش اعضا کاملاً تصادفی نبوده است) که از طرح پیش آزمون– پس آزمون با گروه کنترل استفاده شده است. پیش آزمون روی هر دو گروه اجرا شده، سپس گروه آزمایش به مدت 10جلسه متغیر مستقل (آموزش خودکارآمدی) را دریافت نموده و گروه کنترل هیچ آموزشی دریافت ننموده است. پس از اتمام جلسات آموزشی، پس آزمون روی هر دو گروه اجرا شده است.لازم به ذکر است که اعضای گروه آزمایش به طور منظم در جلسات آموزشی شرکت می کردند و همچنین در حین اجرای پس آزمون تمام اعضای گروه گواه وآزمایش شرکت داشتند و آزمون دچار افت نشد. ابزار: در این پژوهش برای جمع آوری اطلاعات مورد نظر در جهت آزمون فرضیه از پرسشنامه 35سئوا لی وضعیتهای هویت شغلی دیلاس ( disi-o )استفاده شده است. این پرسشنامه بر اساس مدل مارسیا جهت تعیین وضعیتهای هویت شغلی طراحی شده است این پرسشنامه اولین بار توسط دیلاس و جرنیگن در سال 1981به مورد اجرا در آمد و اعتبار آن ارزیابی شد.. و این پرسشنامه در ایران برای نخستین بار توسط فیض درگاه (1374) با راهنمایی دکتر اکبرزاده از انگلیسی به فارسی ترجمه و اعتباریابی آن ارزیابی شد. این پرسشنامه شامل 35 آیتم می باشد که در 7 قسمت قرار گرفته اند و هر قسمت شامل 5 جمله می باشد. برای تکمیل آن بیست دقیقه وقت کافی است. تعریف مفاهیم پژوهش: الف) - تعریف نظری:خودکارآمدی به قضاوت های افراد در رابطه با توانایی ها یشان برای به ثمر رسا ندن سطوح طراحی شده عملکرد اطلاق می شود (شولتز و شولتز، 1998؛ ترجمه سید محمدی، 1383). هویت شغلی مغشوش: این وضعیت ویژگی افرادی است که خود را بطور جدی درگیر اکتشاف و سنجش شغلی نمی کنند و تعهداتی را نیز به ارزشها و اهداف شغلی، نشان نمی دهند (مارسیا، 1993).ب)- تعریف عملیاتی: آموزش خودکارآمدی: آموزش، اجرا و بکارگیری مولفه های خودکارآمدی براساس نظریه بندورا در10جلسه، هفته ای 1ساعته. هویت شغلی مغشوش: در این پژوهش، هویت مغشوش شغلی فرد با نمره ای که از پرسشنامه وضعیت های هویت شغلی دیلاس به دست می آورد، مشخص می شود. جامعه آماری :جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه دانشجویان دختر آموزشکده فنی و حرفه ای مهدیه شهرستان خوی را شامل می شود که در مقطع کاردانی مشغول به تحصیل بوده ، در محدوده سنی 18ا لی24 سال قرار داشته، دارای وضعیت اقتصادی متوسط بوده، در رشته های کامپیوتر، طراحی و دوخت، حسابداری، امور اداری، مدیریت خانواده، مدیریت دولتی ، گرافیک و معماری در سال تحصیلی 91-90 مشغول تحصیل بودند. گروه نمونه و شیوه گزینش: آن در این پژوهش برای نمونه گیری مراحل زیر انجام گرفت:- ابتدا بوسیله ا طلاعیه ای از دانشجویانی که علاقمند به شرکت در جلسات آموزش خودکارآمدی بودند دعوت به عمل آمد، تعداد50 نفر، جهت شرکت در این جلسات ثبت نام کردند2 - پرسشنامه هویت شغلی دیلاس را به صورت اختصاصی تکمیل نمودند که پیش آزمون پژوهش نیز تلقی می شد 3 – از بین شرکت کننده ها30 نفر با توجه به نتایج پرسشنامه، دارای شرایط لازم برای شرکت در این جلسات،تشخیص داده شدند. این تعدادکسانی بودندکه در پرسشنامه وضعیتهای هویت شغلی دیلاس در وضعیت مغشوش قرار داشتند. 4- افراد واجدشرایط بطورتصادفی ساده در دو گروه آزماش و گواه، جایگزین شدند.گروه آزمایش) 15n= ( و گواه (15=n ( . 5 - از گروه آزمایش جهت برگزاری جلسات آموزشی دعوت به عمل آمد و روزهای برگزاری جلسات گروه آزمایش مشخص گردید. 6 - آموزش به مدت 10جلسه، هفته ای یک ساعت برای گروه آزمایش تشکیل و گروه گواه (کنترل) هیچ آموزشی را دریافت نکردند. 7 - پس از اتمام جلسات آموزشی، پس آزمون روی هر دو گروه اجرا شد. روش تجزیه و تحلیل داده ها : در این پژوهش برای تجزیه و تحلیل داده های آماری از نرم افزار spss، نسخه 19 استفاده شده است. داده های پژوهش در دو بخش توصیف داده ها و آزمون های استنباطی داده-ها، تجزیه وتحلیل شده تا شواهدی برای قبول یا رد فرضیه پژوهش فراهم شود. در سطح آمار توصیفی از جداول یک بعدی، دوبعدی، فراوانی، و ترسیم نمودار استفاده شده است. این پژوهش از دو گروه آزمایش و کنترل تشکیل شده است که هر دو گروه، دوبار مورد سنجش قرار گرفتند، یعنی آزمون هویت شغلی دیلاس قبل و بعد از آموزش به صورت (پیش آزمون و پس آزمون) از آنها گرفته شد. جهت کنترل متغیرهای خطا از تحلیل کوواریانس برای آزمون فرضیه استفاده شده است ت .یافته های تحقیق :. باتوجه به نتایج به دست آمده بر اساس تحلیل کوواریانس که در جدول 4-9 نشان داده می شود زمانی که اثر-پیش آزمون از روی نتایج پس آزمون مربوط به گروهها حذف شود، تفاوت بین گروهها در سطح معناداری 01/0 و با 99/0 اطمینان معنادار می باشد. بنابراین فرض صفر پژوهش رد و فرضیه محقق پذیرفته می شود. و می توان این گونه نتیجه گرفت که آموزش خودکار آمدی باعث کاهش هویت شغلی مغشوش دانشجویان می شود. این درحالی است که در بین دا نشجویانی که این برنامه را دریافت نکرده بودند، تغییر اندکی حاصل شد و اکثریت آنان هویت شغلی مغشوش خود را حفظ کردند. ث . نتیجه گیری وپیشنهادات : بنابر این با توجه به نتایج پژوهش حاضر و پژوهش های مرتبط با آن، می توان این گونه نتیجه گیری کرد که آموزش باورهای خود کارآمدی شغلی می تواند هویت شغلی مغشوش دانشجویان را کاهش دهد، و با افزایش کاراآیی شخصی، فرآیند انتخاب شغلی آنان را تسریع بخشده و انگیزه پیشرفت و حرکت را در آنان افزایش دهد. پیشنهادات کاربردی: با توجه به اینکه یافته پژوهش اثر بخشی آموزش خود کارآمدی بر کاهش هویت شغلی را تآیید کرد بنابراین تشکیل کارگاههای آموزشی در مدارس و دانشگاهها جهت آموزش می تواند در تقویت باورهای خودکارآمدی موثر باشد. پیشنهاد های پژوهشی: نظر به اینکه، خودکارآمدی تا حدودی موفقیت شغلی را در زمینه مشاغل مختلف تضمین می کند، توصیه می شود در مطالعات آینده اثر بخشی خود کار آمدی شغلی بر تغییر هویت شغلی در سایر گروههای سنی مورد آزمون قرار گیرد. با توجه به محدودیت منطقه جغرافیایی در پژوهش حاضر، اجرای آن در مورد دانشجویان دیگر مناطق و شهرها پیشنهاد می گردد. - با توجه به اهمیت هویت شغلی ،تحقیقات اندکی در این زمینه انجام شده است، پیشنهاد می گردد سازمان ها و افراد درگیر مسایل شغلی با ایجاد امکانات لازم بستر لازم در خصوص تحقیقات جدید را فراهم آورند، و منابع علمی بیشتری درزمینه هویت شغلی تألیف و ترجمه گردد.